Diepte-interview met Anna Kruyswijk

Hoe heeft uw interesse in voeding zich ontwikkeld?

"Ik had als kind al een enorme interesse in alles wat leeft en groeit, in biologie. Ik had mijn eigen moestuintje toen ik op school zat, liep altijd met planten rond. Ik vond het vanzelfsprekend dat ik daar een onderdeel van was. Tijdens mijn studie geneeskunde verbaasde het mij erg dat daar helemaal geen aandacht voor was: voor de onlosmakelijke verbinding tussen ons lichaam en onze natuurlijke omgeving - bijvoorbeeld voeding."

"Na mijn studie geneeskunde ben ik eerst huisarts geweest. Toen vond ik het al vanzelfsprekend om voedingsadviezen te geven. Na enige jaren ben ik een consultatieve praktijk gestart als integraal werkend arts. Daar gaf ik voedingsadvies, leefstijladvies en werkte met natuurlijke middelen, kruiden en supplementen. Ik heb heel veel kinderen in de praktijk gehad, o.a. Steffi Haazen, die nu als diëtist bij de Dr. Goodfood campagne werkt."

"Ik heb mijn reguliere opleiding nooit verloochend, maar ik vond dat niet breed genoeg en heb er allerlei dingen aan toegevoegd. Ik heb altijd de verbinding gezocht met kennis uit oude tradities zoals de Indiase Ayurveda en Chinese traditionele geneeskunde. Deze geneeskundige systemen hebben de tand des tijds ruimschoots doorstaan en worden ook nu succesvol toegepast.”

Hoe groot is de rol van voeding voor onze gezondheid volgens u?

"Voeding is de basis van gezondheid, want al onze cellen draaien op voeding. Als je eenmaal ziek bent is voeding niet altijd genoeg om je gezondheid weer te hervinden. Soms wel. Maar vaak is er dan meer nodig, in de vorm van ondersteunende natuurlijke middelen, leefstijlaanpassingen en zo nodig ook geneesmiddelen."

Waarom heeft u zich aangesloten bij de Dr. Goodfood campagne?

“Ik heb als arts dertig jaar lang met voeding gewerkt, en die kennis zet ik graag in om mensen te helpen. Het is belangrijk dat er veel meer aandacht komt voor de verzorging van onze gezondheid vanuit de basis. Voeding speelt daarbij een belangrijke rol, in eerste instantie voor onderhoud van de gezondheid, maar voeding en leefstijladviezen kunnen ook werken als medicijn. De geneeskunde besteedt nu vrijwel geen aandacht aan voeding. We moeten daarom onze krachten bundelen om dit onder de aandacht te brengen. Er is volop wetenschappelijk bewijs voor de gezondheidseffecten van groente en fruit, daar is brede consensus over. Toch wordt het niet ingezet in de geneeskunde. Ik kan de vraag ook omdraaien: geef mij één goede reden om de gezondheid niet met biologische groente en fruit te ondersteunen.”

Heeft u nog steeds een praktijk?

"Nee, in 2008 ben ik gestopt met mijn praktijk, en ben me gaan richten op educatie. Als arts begeleid ik alleen nog mijn familie, zo houd ik het bij. Tegenwoordig leid ik therapeuten en artsen op, die hun kennis op het gebied van voeding willen vergroten. Ik word soms op een universiteit uitgenodigd, dan krijg ik steevast na afloop de reactie: interessant, maar het is niet evidence based. Ik onderbouw alles wat ik doe met wetenschappelijk onderzoek, maar volgens de richtlijnen is dat geen hard bewijs."

Hoe kijkt u dan naar evidence based medicine?

"Het probleem is dat er geen definitie is van “hard bewijs” in de geneeskunde. Sterker nog, sinds Karl Popper bestaat er geen “hard bewijs” in de wetenschap, je kunt hoogstens iets falsifiëren. Om dan de “randomized double blind placebo control” (RDBPC) studies als enige maatstaf te nemen, is tamelijk willekeurig. Natuurlijk moet je onderbouwen wat je als arts doet. Maar de manier waarop dat nu gebeurt is eenzijdig en heeft grote beperkingen. De medische wereld zit gevangen in het keurslijf van zogenaamde “evidence based medicine” en de hiërarchie van wetenschappelijke bewijsvoering die hiermee verbonden is. Niet alleen ik zeg dat, ook een vermaarde kankerspecialist als Casper van Eijck, die graag meer met kurkuma zou willen werken, maar daartoe geen kans ziet.”

Hoe heeft u de tien recepten ontwikkeld waarmee de campagne van start gaat?

"Veel mensen hebben klachten en aandoeningen. Ze hebben behoefte aan handvatten om daar iets zinnigs mee te doen, om zulke klachten te voorkomen of om de genezing te helpen zonder meteen naar pillen te grijpen. Daar heb ik recepten bij ontwikkeld. Ik heb daarbij een omgekeerde werkwijze gevolgd. Normaliter kijk je wat er in de winkel ligt en ga je daarmee koken. Nu heb ik echt vanuit de literatuur over verkoudheid en cholesterol en andere kwalen gezocht naar kennis over de werking van plantaardige voeding, en daarmee recepten gemaakt."

" Voor mij was de omgekeerde werkwijze erg leuk, ik had het eigenlijk nog nooit op die manier gedaan. Die 10 recepten werken preventief, maar kunnen ook genezend zijn. Ik heb geprobeerd om het simpel te houden, met niet teveel ingrediënten. De gerechten zijn zo dat mensen er andere gerechten bij kunnen maken. Je kunt zelf kiezen wat voor eiwitbronnen je erbij wilt eten. Ik heb overigens nog meer recepten ontwikkeld. Ik hoop dat we er de komende tijd nog een aantal kunnen publiceren."

Hoe onderbouwt u uw aanpak?

"Ik kijk naar wetenschappelijke onderzoeksresultaten, maar breder dan die ene categorie van onderzoek. Je moet contextueel bewijs toelaten en vanuit een systeembenadering denken, waarin je allerlei invloeden op de gezondheid meeneemt, zoals voeding en leefstijl. Als je naar één invloed kijkt zoals in de reguliere geneeskunde gebeurt, dan zoek je ook één oorzaak en geneesmiddel. Maar de mens vormt een heel systeem met zijn omgeving, gezondheid en ziekte zijn een optelsom van oorzaken. Ik werkte als arts altijd vanuit deze breedte en met wat consistent in de tijd is. Dat heb ik mijn patiënten ook altijd geleerd: zet een consistente lijn uit en blijf voor je eigen gezondheid zorgen met voeding, rust en beweging."

Hoe komt het dat de geneeskunde zo weinig doet met voeding?

"De eenzijdige nadruk op evidence based medicine maakt het inzetten van natuurlijke geneeswijzen bijna onmogelijk voor reguliere artsen. Je moet je realiseren dat de Westerse geneeskunde er lange tijd heel anders uitzag dan nu. Hippocrates, de grondlegger van de Westerse geneeskunde, werkte vooral met dieet- en leefstijlinterventies. Met name in de laatste 50 jaar zijn we dat kwijtgeraakt. Ik ben opgeleid in de jaren '70 en heb in die tijd nog diëten geleerd voor bepaalde aandoeningen. Toen kwam evidence based medicine op en zijn alle diëten geschrapt. Want die waren niet bewezen."

“De kosten van het soort onderzoek, dat geldt als hard bewijs, zijn zo groot dat ze alleen zijn op te brengen voor grote farmaceutische bedrijven. Daardoor hebben die bedrijven een soort alleenrecht gekregen op ‘genezing’. Natuurlijke geneesmiddelen worden tegengehouden door lobbyisten met het argument dat er nog geen “hard bewijs” is. Ook al zit je met circumstancial evidence op 99% van dat harde bewijs. Ook al durf je er als arts na dertig jaar ervaring je hand voor in het vuur te steken. Maar er zit voor de industrie geen verdienmodel in het ontwikkelen van zulke oplossingen."

Is dat niet frustrerend voor diëtisten en artsen die met voeding willen werken?

"Ja, zeker als je ziet dat farmaceutisch bedrijven nieuwe synthetische middelen op de markt brengen, die na vijf jaar worden teruggetrokken omdat er toch sprake is van onvoorziene bijwerkingen. Diëtisten en artsen mogen geen dieetadviezen geven als geneesmiddel, al heeft de mensheid er duizenden jaren ervaring mee en is er wetenschappelijk onderzoek én praktijkervaring die de werkzaamheid bevestigt. Als je mensen kunt helpen met een natuurproduct, zoals kurkuma, waarom zou je artsen dan verbieden om hiermee te werken?”

Om de rol van Dr. Goodfood aan te nemen, stelde u als voorwaarde dat u zich mocht uitspreken  voor biologische voeding. Waarom kiest u zo nadrukkelijk voor biologisch?

“Daarvoor zijn twee redenen. Om wat er wel in zit, en om wat er niet in zit. Laten we eerst kijken naar wat er in principe niet in zit: resten van chemisch-synthetische pesticiden, kunstmest, hormonen, gentech en antibiotica. Bijvoorbeeld glyfosaat. Een paar weken geleden is Monsanto veroordeeld tot een boete van 289 miljoen dollar, die ze moeten betalen aan een Amerikaanse tuinman en conciërge die kanker heeft gekregen nadat hij jarenlang met de onkruidverdelger glyfosaat heeft gewerkt, ofwel Roundup. In die rechtszaak bleek ook hoe ernstig de belangenverstrengeling tussen de chemische lobby en de wetenschap is. Die is zodanig dat een deel van de wetenschap niet meer te vertrouwen is. Toch is datzelfde middel onlangs weer voor vijf jaar toegestaan in Europa en Nederland, vooral dankzij de Nederlandse lobby in Europa."

"Resten van pesticiden werken vaak hormoonverstorend en zijn slecht voor het darmmicrobioom. Dat is het ecosysteem in de darmen, bestaande uit voornamelijk bacteriën, en ook virussen en schimmels. Ze kunnen zo overgewicht bevorderen. Ja, ook in de biologische landbouw worden natuurlijke pesticiden gebruikt en zijn er boeren die het randje opzoeken. Maar als je kijkt naar onderzoek, zie je dat biologisch structureel minder restanten van pesticiden bevat, en de resten die erin gevonden worden zijn meestal afkomstig uit de gangbare landbouw door contaminatie. Als je de veiligste weg wil bewandelen, is de biologisch-dynamische landbouw het schoonst."

En wat zit er wél in biologische producten, waar een arts mee kan werken?

"Met name de fytonutriënten, plantaardige voedingsstoffen zoals sulforafanen, polyfenolen, flavonoïden en curcuminoïden. We wisten al langer van vitaminen en mineralen en sporenelementen. Die zitten in allerlei voedingsmiddelen. Fytonutriënten zitten alleen in planten: het woord ‘fyto’ betekent ‘plant’. Het inzicht in het belang van fytonutriënten voor onze gezondheid en ons immuunsysteem is nog maar 15 jaar oud. Het blijken ontzettend belangrijke stoffen te zijn die ons beschermen tegen onder andere hart- en vaatziekten en kanker. Veel van die stoffen zijn antioxidanten die schadelijke deeltjes kunnen neutraliseren."

"In biologische plantaardige voeding zit meer van die stoffen, zo blijkt uit onderzoek. Het zijn vaak stoffen die een felle kleur geven aan plantaardige voedsel. Of het zijn de verdedigingsstoffen die planten aanmaken. Als je het gewas gaat bespuiten hoeft de plant zich niet zelf te verdedigen en gaat de productie van dat soort stoffen naar beneden. Die stoffen helpen ons om gezond te blijven. Het zijn de hulptroepen die je uit je voeding haalt. Dat werkt preventief."

"De effecten van de massale toepassing van kunstmest aan het begin van de vorige eeuw op de gezondheid van mensen zijn al in 1940 door een arts beschreven. Kunstmest  zorgt ervoor dat planten sneller groeien en mogelijk minder fytonutriënten bevatten. Deze arts schreef over de relatie tussen zieker wordende patiënten en steeds slappere voedsel dat ze aten. Als je een plant snel de lucht in laat schieten is het de vraag of die plant wel tijd heeft om dezelfde stoffen aan te maken als wanneer hij in zijn eigen tempo groeit. Biologische landbouw gebruikt geen kunstmest."

Wat vindt u van de nieuwste wetenschappelijk inzichten omtrent het immuunsysteem en de spijsvertering?

"Die nieuwe ontwikkelingen in het wetenschappelijke veld rond het darmmicrobioom zijn fascinerend en bevestigen veel inzichten die al veel langer bestaan. Het wordt steeds duidelijker dat het microbioom in de darmen niet alleen invloed heeft op onze lichamelijke, maar ook op onze geestelijke gezondheid. In mijn praktijk heb ik door de jaren heen telkens weer ervaren hoe mensen met een depressieve stoornis of met angsten kunnen opknappen door de darmen te behandelen. Dat weten we in de natuurgeneeskunde al heel lang. Maar dat wordt nu wetenschappelijk onderbouwd en gepresenteerd alsof het nieuw is."

"Er is ook een fascinerende relatie tussen de gezondheid van de bodem en het bodemleven enerzijds, en de relatie tussen onze gezondheid en ons darmleven anderzijds. Er bestaat een natuurlijke uitwisseling tussen die twee systemen. Als we het bodemleven kapot maken, maken we het voedsel minder gezond. Onze gezondheid hangt af van de gezondheid van de bodem."

"We moeten ons darmmicrobioom onderhouden met plantenvezels. Daarom is het zo belangrijk om veel groente en fruit te eten. Bij voorkeur biologisch, want pesticiden tasten het microbioom aan."

Hoe kunnen we zorgen dat er meer waardering komt voor de rol van voeding?

"Door bewustwording te bevorderen. Als je boodschappen gaat doen, wat doe je dan in je mandje? Jij hebt zelf de macht over wat je eet. Het heeft geen zin om te schelden op geneeskundige opleidingen of te wachten tot de overheid maatregelen treft. Ik zou zeggen: probeer gewoon eens een half jaar biologisch te eten, veel groente en fruit, en kijk wat het met je doet. Een bijkomend voordeel is dat mensen die bewuster gaan eten, vaak hun hele leefstijl verbeteren. Bijvoorbeeld wat minder vlees gaan eten."

Wat vindt u ervan dat de BTW op groente en fruit omhoog gaat?

“Bizar. De overheid spant het paard achter de wagen. De gezondste voedingsmiddelen worden duurder gemaakt, terwijl er een obesitasepidemie heerst. Tegelijkertijd gaat de belasting op suikervrije frisdrank omlaag. Dat is een bizarre maatregel. Wat zit er in suikervrije frisdrank? Aspartaam en andere kunstmatige zoetstoffen. Daarvan is aangetoond en gepubliceerd in het tijdschrift Nature dat ze het darmmicrobioom om zeep helpen, waardoor je gewicht toeneemt. De enige die van deze maatregel gaat profiteren zijn de frisdrankfabrikanten zoals Coca Cola. Het argument van wetenschappelijke bewijsvoering is in dit geval kennelijk onderschikt aan de bedrijfslobby.”

Wat zijn de effecten van dit soort voedselbeleid?

"Het is een vorm van discriminatie, want vooral mensen met een kleine portemonnee zullen op deze manier minder toegang hebben tot gezond voedsel en dus zieker worden. Het is niet slim van de overheid om meer te willen verdienen aan een hogere BTW op groente en fruit, producten die de gezondheid bevorderen. Alles wat je daarin als overheid ‘verdient’, betaal je dubbel en dwars terug via een duurdere gezondheidszorg."

"Als je er cynisch naar kijkt, kun je zeggen dat de overheid het verdienmodel van de farmaceutische sector beschermt. Die sector heeft zieke mensen nodig. Eigenlijk zouden doktoren niet betaald moeten worden voor het genezen van zieken, maar voor het gezond houden van gezonde mensen. Zo ging het in het oude China, heb ik wel eens gelezen. In mijn praktijk kwamen er ook mensen langs die niet ziek waren, maar hun gezondheid wilden onderhouden en versterken. Dan is prachtig, dan kun je heel opbouwend werken."

Hoe denkt u over vlees eten?

"Ik ben zelf vegetariër. Maar iedereen mag doen wat bij hem past. Iedere dag vlees eten hoeft niet en is niet zo verstandig. In de zogenaamde blauwe zones, gebieden op aarde waar mensen gezond heel oud worden, eet men over het algemeen maar 1 keer per week vlees of vis. Vaak wel wat geitenkaas of ei. Maar de hoofdmoot van het dieet is plantaardig voedsel van een rijke bodem. Het zijn altijd locaties met een zeer mineraalrijke bodem met veel bodemleven. Een probleem van de huidige voedselproductie is dat we vaak een arme bodem hebben als gevolg van de te intensieve landbouw."

Dr. Goodfood kijkt alleen naar voeding. Is dat los te denken van andere leefstijlaspecten?

"Voeding is een essentieel onderdeel van het totaal van invloeden op onze gezondheid, en is de eerste stap in het bevorderen van gezondheid. Daarom is het belangrijk om dit onderwerp te pakken en daar echt op in te zoomen en handvatten te geven. Maar natuurlijk speelt er meer mee: rust, slaap, bioritme, beweging, alcohol, sigaretten. Wat ook enorm belangrijk is, zijn de omgevingsinvloeden. Bijvoorbeeld chemische stoffen in de leefomgeving. Daarmee is het dramatisch gesteld. Ons hele ecosysteem is vervuild. Je merkt daar lange tijd niks van, omdat het om kleine hoeveelheden gaat, maar in de loop van 50 of 60 jaar leidt de optelsom tot het spreekwoordelijke ‘overlopen van de emmer’, en ondervinden we de gevolgen voor onze eigen gezondheid. Hierbij moet je niet alleen denken aan de voedselproductie en het verkeer, maar ook aan chemische stoffen binnenshuis. Denk aan hormoonverstorende stoffen in verzorgingsproducten en plastic verpakkingen en flesjes. Maar voeding is het eerste startpunt om te beginnen met bijsturen wat ons lichaam binnenkomt."